Tại sao cần rèn cho học sinh tiểu học kỹ năng tự đánh giá

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC VINH

NGUYỄN THỊ THÙY LIÊN

HÌNH THÀNH KỸ NĂNG TỰ ĐÁNH GIÁ
KẾT QUẢ HỌC TẬP MÔN TOÁN CHO HỌC SINH LỚP 3

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

Nghệ An, 2015

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC VINH

NGUYỄN THỊ THÙY LIÊN

HÌNH THÀNH KỸ NĂNG TỰ ĐÁNH GIÁ
KẾT QUẢ HỌC TẬP MÔN TOÁN CHO HỌC SINH LỚP 3

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

Chuyên ngành: Giáo dục học (Bậc Tiểu học)
Mã số:

60.14.01.01

Người hướng dẫn khoa học : TS. Nguyễn Thị Châu Giang

Nghệ An, 2015

LỜI CẢM ƠN
Để hoàn thành được luận văn này tôi đã nhận được rất nhiều sự động viên,
giúp đỡ của nhiều cá nhân và tập thể.
Trước hết, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến TS. Nguyễn Thị Châu
Giang đã tận tình hướng dẫn, chỉ bảo tôi trong suốt quá trình học tập, nghiên cứu
và hoàn thành luận văn Hình thành kỹ năng tự đánh giá kết quả học tập môn
Toán cho học sinh lớp 3.
Tôi cũng xin bày tỏ lòng biết ơn đến các thầy cô giáo phòng Sau Đại học,
khoa Giáo dục, các phòng ban của trường Đại học Vinh và trường Đại học Sài
Gòn, các thầy cô giáo tham gia trực tiếp giảng dạy lớp Cao học khóa 21 đã tạo
điều kiện và giúp đỡ chúng tôi trong quá trình học tập và nghiên cứu đề tài.
Tôi cũng xin bày tỏ lòng biết ơn đến Ban Giám hiệu nhà trường, các thầy
cô giáo đã cộng tác tham gia khảo sát và thực nghiệm đề tài, bạn bè, đồng
nghiệp và gia đình đã động viên, tạo điều kiện thuận lợi để tôi hoàn thành luận
văn.
Vì thời gian nghiên cứu có hạn, năng lực bản thân còn nhiều hạn chế nên
chắc chắn luận văn còn nhiều thiếu sót. Tôi rất mong nhận được những góp ý,
bổ sung từ quý thầy cô, bạn bè đồng nghiệp và những người có quan tâm để đề
tài hoàn thiện hơn nữa.
Cuối cùng tôi xin gửi lời chúc đến các thầy cô giáo cùng các bạn đồng
nghiệp lời chúc sức khỏe và hạnh phúc.
Xin chân thành cảm ơn!

MỤC LỤC
Mở dầu
1. Lý do chọn đề tài..........................................................................................1
2. Mục đích nghiên cứu...................................................................................2
3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu...........................................................2
4. Giả thuyết khoa học.....................................................................................2
5. Nhiệm vụ nghiên cứu...................................................................................3
6. Phạm vi nghiên cứu.....................................................................................3
7. Các phương pháp nghiên cứu.....................................................................3
8. Đóng góp mới của luận văn........................................................................4
9. Cấu trúc nội dung của luận văn.................................................................4
Chương 1: Cơ sở lý luận của việc hình thành kỹ năng tự đánh giá kết quả
học tập môn toán cho học sinh lớp 3
1.1.Sơ lược về lịch sử nghiên cứu vấn đề hình thành kỹ năng tự đánh giá
kết quả học tập môn Toán cho học sinh lớp 3................................................5
1.2.Một số khái niệm cơ bản của đề tài...........................................................7
1.2.1. Đánh giá.................................................................................................7
1.2.2. Đánh giá kết quả học tập.......................................................................8
1.2.3. Tự đánh giá và tự đánh giá kết quả học tập trong dạy học....................8
1.2.4. Kỹ năng tự đánh giá kết quả học tập của học sinh..............................14
1.2.5. Hình thành kỹ năng tự đánh giá kết quả học tập của HS.....................18
1.3.Một số vấn đề về hình thành kỹ năng tự đánh giá kết quả học tập môn
Toán cho học sinh lớp 3..................................................................................19
1.3.1. Sơ lược nội dung môn Toán lớp 3.......................................................19
1.3.2. Sự cần thiết phải hình thành kỹ năng tự đánh giá kết quả học tập môn
Toán cho học sinh lớp 3.................................................................................22
1.3.3. Các kỹ năng thành phần của kỹ năng tự đánh giá kết quả học tập môn
Toán của học sinh lớp 3.................................................................................26

1.3.4. Biểu hiện và mức độ kỹ năng tự đánh giá kết quả học tập môn Toán
của học sinh lớp 3...........................................................................................29
Kết luận chương 1.............................................................................................35
Chương 2: Thực trạng của việc hình thành kỹ năng tự đánh giá kết quả học
tập môn toán cho học sinh lớp 3
2.1.Khái quát chung về quá trình khảo sát..................................................37
2.2.Nghiên cứu thực trạng hình thành kỹ năng tự đánh giá kết quả học tập
của học sinh trong môn Toán lớp 3 tại một số trường Tiểu học ở quận 9,
Thành phố Hồ Chí Minh................................................................................38
2.2.1. Thực trạng về việc học Toán của học sinh lớp 3.................................38
2.2.2. Thực trạng về kỹ năng tự đánh giá kết quả học tập môn Toán của học
sinh lớp 3........................................................................................................39
2.2.3. Thực trạng hình thành kỹ năng tự đánh giá kết quả học tập của học
sinh lớp 3........................................................................................................43
2.2.4. Thực trạng nhận thức của GV về ảnh hưởng của việc tự đánh giá đối
với việc hình thành kỹ năng tự đánh giá kết quả học tập môn Toán của học
sinh lớp 3........................................................................................................48
2.3.Đánh giá chung về thực trạng..................................................................50
2.3.1. Thành công..........................................................................................50
2.3.2. Hạn chế................................................................................................51
2.3.3. Nguyên nhân........................................................................................52
Kết luận chương 2.............................................................................................53
Chương 3: Một số biện pháp hình thành kỹ năng tự đánh giá kết quả học
tập môn Toán cho học sinh lớp 3
3.1.Các nguyên tắc đề xuất biện pháp...........................................................54
3.2.Một số biện pháp hình thành kỹ năng tự đánh giá kết quả học tập môn
Toán cho học sinh lớp 3..................................................................................55

3.2.1. Nhóm biện pháp 1: Tạo điều kiện giúp HS ý thức được việc TĐG kết
quả học tập môn Toán....................................................................................55
3.2.2. Nhóm biện pháp 2: Hình thành kỹ năng tự đánh giá kết quả học tập
môn Toán trong quá trình học tập cho học sinh.............................................63
3.2.3. Nhóm biện pháp 3: Xây dựng và tổ chức các hoạt động dạy học nhằm
giúp học sinh thực hành kỹ năng tự đánh giá kết quả học tập môn Toán......75
3.3.Thăm dò về tính cần thiết và khả thi của các biện pháp hình thành kỹ
năng tự đánh giá kết quả học tập môn Toán cho học sinh lớp 3................85
Kết luận chương 3.............................................................................................87
Kết luận và đề xuất............................................................................................89
Tài liệu tham khảo.............................................................................................93
Phụ lục 1............................................................................................................96
Phụ lục 2............................................................................................................98
Phụ lục 3..........................................................................................................103

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT TRONG LUẬN VĂN
CHỮ VIẾT TẮT

CHỮ NGUYÊN

ĐG

Đánh giá

GV

Giáo viên

HS

Học sinh

KQHT

Kết quả học tập

KTĐG

Kiểm tra đánh giá

SGK

Sách giáo khoa

TĐG

Tự đánh giá

DANH MỤC CÁC BẢNG

Bảng 1.1. Xu hướng mới trong đánh giá lớp học................................................26
Bảng 2.1. Thực trạng về việc học Toán của HS lớp 3........................................38
Bảng 2.2. Kỹ năng tự đánh giá tiềm năng bản thân............................................39
Bảng 2.3. Kỹ năng tự đánh giá về động cơ, thái độ, ý thức học tập...................40
Bảng 2.4. Kỹ năng tự đánh giá về việc tổ chức học tập......................................41
Bảng 2.5. Kỹ năng tự đánh giá việc lĩnh hội kiến thức, vận dụng kỹ năng........42
Bảng 2.6. Đánh giá của GV về quan niệm TĐG kết quả học tập của HS...........44
Bảng 2.7. Đánh giá của GV về tính cần thiết của việc hình thành kỹ năng tự
đánh giá trong quá trình tự đánh giá kết quả học tập của HS............45
Bảng 2.8. Hình thức tổ chức cho HS tự đánh giá KQHT môn Toán lớp 3........46
Bảng 2.9. Thực trạng về các bước hình thành kỹ năng tự đánh giá kết quả học
tập của HS lớp 3................................................................................47
Bảng 2.10. Nhận thức của GV về ảnh hưởng của TĐG đối với việc hình thành
kỹ năng TĐG kết quả học tập môn Toán của HS lớp 3........................
Bảng 3.1. Thăm dò tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp hình thành kỹ
năng tự đánh giá kết quả học tập môn Toán của HS lớp 3................86

1

MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Hiện nay, đất nước ta đang bước vào thời kì phát triển toàn diện về mọi
mặt kinh tế - xã hội. Trong tất cả các vấn đề được chú ý hiện nay thì giáo dục
luôn được xác định là quốc sách hàng đầu. Cùng với sự phát triển chung của đất
nước, nền giáo dục đang có sự phát triển và đổi mới một cách toàn diện về cơ
cấu, tổ chức, nội dung, phương pháp dạy và học theo hướng "chuẩn hoá, hiện
đại hoá, xã hội hoá, theo mô hình trường học mới, phát huy tính sáng tạo, tích
cực, khả năng vận dụng, thực hành của HS. Trong đó, đổi mới KTĐG là công cụ
quan trọng, chủ yếu xác định năng lực nhận thức HS, điều chỉnh quá trình dạy
và học; là động lực để đổi mới phương pháp dạy học, góp phần cải thiện, nâng
cao chất lượng đào tạo con người theo mục tiêu giáo dục.
Như G.K.Miller đã từng nói: Thay đổi một chương trình hoặc những kỹ
thuật giảng dạy mà không thay đổi hệ thống đánh giá chắc chắn là chẳng đi
tới đâu! Thay đổi hệ thống đánh giá mà không thay đổi chương trình giảng
dạy, có thể có một tiếng vang đến chất lượng học tập hơn là làm một sự sửa
đổi chương trình mà không nhờ đến kiểm tra đánh giá.
Trước đây người ta quan niệm KTĐG chỉ là một việc mang tính hình
thức, hành chính của dạy học nhằm để đưa ra những quyết định đối với HS.
Ngày nay, người ta đặc biệt coi trọng KTĐG là một khâu quan trọng trong quá
trình dạy học nói chung và TĐG kết quả học tập nói riêng. Nội dung đánh giá
hoạt động học tập, sự tiến bộ và kết quả học tập của HS theo chuẩn kiến thức,
kỹ năng của chương trình giáo dục Tiểu học theo từng môn học và hoạt động
giáo dục; đánh giá sự hình thành và phát triển năng lực chung của HS Tiểu học.
Bài toán khó giải nhất hiện nay của vấn đề KTĐG kết quả học tập môn
Toán của HS Tiểu học là làm sao đánh giá được chính xác và khách quan kết
quả học tập của HS. KTĐG mới chỉ tập trung vào việc GV đánh giá HS với hình

2
thức chủ yếu là các bài kiểm tra và các câu hỏi nhằm KTĐG những tri thức về
môn học của HS, ít tạo điều kiện cho HS tự đánh giá mình và đánh giá lẫn nhau.
Do vậy tính khách quan chính xác, toàn diện, hệ thống ... chưa được bảo đảm;
chưa tạo điều kiện phát triển năng lực tư duy, năng động, sáng tạo, năng lực
hành động, khả năng vận dụng kiến thức vào giải quyết các tình huống xảy ra
trong thực tế cuộc sống; chưa tạo cho HS tham gia tích cực vào quá trình tự
KTĐG. Việc đánh giá còn mang nặng tính chủ quan do chưa xác định rõ mục
tiêu KTĐG theo chuẩn kiến thức, kỹ năng nên kết quả đánh giá của mỗi GV,
mỗi trường và mỗi địa phương thường khác biệt nhau. Vì thế việc KTĐG có vai
trò như thế nào, ý nghĩa ra sao đã được nhìn nhận lại theo tinh thần mới. Theo
đó đánh giá KQHT của HS không chỉ xem xét trên phương diện kiến thức mà
cần phải xem xét kỹ năng, kỹ xảo khi ứng dụng; đánh giá năng lực và sự tiến bộ
của HS.
Từ những lý do trên, chúng tôi chọn nghiên cứu đề tài Hình thành kỹ
năng tự đánh giá kết quả học tập môn Toán cho học sinh lớp 3.
2. Mục đích nghiên cứu
Đề xuất một số biện pháp hình thành kỹ năng tự đánh giá kết quả học tập
môn Toán cho học sinh lớp 3 nhằm góp phần nâng cao chất lượng học tập môn
Toán cho học sinh ở trường Tiểu học.
3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu
3.1. Khách thể nghiên cứu: Quá trình hình thành kỹ năng tự đánh giá
kết quả học tập môn Toán cho học sinh lớp 3
3.2. Đối tượng nghiên cứu: Biện pháp hình thành kỹ năng tự đánh giá
kết quả học tập môn Toán cho học sinh lớp 3
4. Giả thuyết khoa học
Nếu đề xuất và sử dụng được các biện pháp trên cơ sở đảm bảo tính khoa
học, tính thực tiễn và tính khả thi thì có thể nâng cao kỹ năng tự đánh giá kết quả
học tập môn Toán cho học sinh lớp 3.

3
5. Nhiệm vụ nghiên cứu
5.1. Nghiên cứu cơ sở lý luận về quá trình hình thành kỹ năng tự đánh giá
kết quả học tập môn Toán cho học sinh lớp 3
5.2. Nghiên cứu cơ sở thực tiễn của việc hình thành kỹ năng tự đánh giá kết
quả học tập môn Toán cho học sinh lớp 3
5.3. Đề xuất một số biện pháp hình thành kỹ năng tự đánh giá kết quả học
tập môn Toán cho học sinh lớp 3
5.4. Kiểm nghiệm tính khả thi, hiệu quả của các biện pháp đã đề xuất
6. Phạm vi nghiên cứu
- Đề tài được tổ chức khảo sát thực trạng và thăm dò ý kiến đánh giá về các
biện pháp được đề xuất tại một số trường Tiểu học trên địa bàn Quận 9, Thành
phố Hồ Chí Minh. Đó là trường Tiểu học Võ Văn Hát, trường Tiểu học Nguyễn
Văn Bá, trường Tiểu học Phước Bình.
- Thời gian từ tháng 12 năm 2014 đến tháng 6 năm 2015.
7. Các phương pháp nghiên cứu
7.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận: Dùng để xây dựng cở sở
lý luận của đề tài nghiên cứu
7.1.1. Phương pháp phân loại hệ thống hóa lý thuyết
7.1.2. Phương pháp phân tích tổng hợp lý thuyết
7.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn: để tìm hiểu thực trạng
hình thành kỹ năng tự đánh giá kết quả học tập cho học sinh trong môn Toán lớp
3, tổ chức thăm dò và thực nghiệm sư phạm tìm hiểu tính cần thiết, khả thi và
hiệu quả của các biện pháp được đề xuất.
7.2.1. Phương pháp quan sát: Phương pháp này sử dụng để tìm hiểu
thực trạng hình thành kỹ năng tự đánh giá kết quả học tập môn Toán cho HS lớp
3. Đồng thời cũng là cơ sở để khẳng định, kiểm chứng các biện pháp.
7.2.2. Phương pháp điều tra: Đây là phương pháp chủ yếu của đề tài.
Chúng tôi điều tra bằng phiếu hỏi nhằm tìm hiểu kiến thức, nhận thức và thực

4
trạng, những thuận lợi, khó khăn trong việc hình thành kỹ năng tự đánh giá kết
quả học tập môn Toán cho HS lớp 3 của giáo viên và học sinh.
7.2.3. Phương pháp thử nghiệm sư phạm
7.2.4. Phương pháp phân tích và tổng kết kinh nghiệm: Đây là phương
pháp nghiên cứu, xem xét lại những thành quả của hoạt động thực tiễn để rút ra
những kết luận bổ ích cho thực tiễn và cho khoa học.
7.3. Phương pháp thống kê toán học: Phương pháp này được sử dụng
nhằm xử lý và tính % số liệu thu được, cũng như dùng để đánh giá tính cấp thiết
và mức độ khả thi của các biện pháp.
8. Đóng góp mới của luận văn
- Góp phần làm sáng tỏ thực trạng của việc hình thành kỹ năng tự đánh giá
kết quả học tập cho học sinh trong môn Toán lớp 3.
- Thông qua đề tài, đưa ra một số biện pháp nhằm hình thành kỹ năng tự
đánh giá kết quả học tập cho học sinh trong môn Toán lớp 3.
- Kết quả nghiên cứu của đề tài có thể sử dụng làm tài liệu tham khảo và
vận dụng vào việc hình thành kỹ năng tự đánh giá kết quả học tập cho học sinh
trong môn Toán lớp 3.
9. Cấu trúc nội dung của luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận, kiến nghị, tài liệu tham khảo và phụ lục, luận
văn chia làm 3 chương:
Chương 1: Cơ sở lý luận của việc hình thành kỹ năng tự đánh giá kết quả học
tập môn Toán cho học sinh lớp 3
Chương 2: Thực trạng của việc hình thành kỹ năng tự đánh giá kết quả học tập
môn Toán cho học sinh lớp 3
Chương 3: Một số biện pháp hình thành kỹ năng tự đánh giá kết quả học tập
môn Toán cho học sinh lớp 3

5
CHƯƠNG 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA VIỆC HÌNH THÀNH KỸ NĂNG TỰ ĐÁNH GIÁ
KẾT QUẢ HỌC TẬP MÔN TOÁN CHO HỌC SINH LỚP 3
1.1. Sơ lược về lịch sử nghiên cứu vấn đề hình thành kỹ năng tự đánh
giá kết quả học tập môn Toán cho học sinh lớp 3
1.1.1. Các nghiên cứu ở nước ngoài
Ở các nước trên thế giới đã có nhiều công trình, nhiều tác giả đã nghiên
cứu về TĐG.
Các nhà triết học cổ đại như Aritxtôt, Xôcrat, Hêraclit... đã nhận ra vai trò
của TĐG. Các ông đã cho rằng tự biết về mình là một nguyên tắc quan trọng để
thành công trong công việc.
Ở Úc, vấn đề TĐG đã rất được quan tâm nghiên cứu và đã trở thành nề
nếp, thói quen trong quá trình học tập của HS.
Ở Phần Lan, các tác giả Jarvinen (1989), Kohonen (1989) và Ojanen
(1990) đã nghiên cứu về TĐG dưới dạng tự phản ánh của HS.
Ở Canada, TĐG được chú trọng nghiên cứu cả về lý thuyết lẫn thực
hành. Qua các nghiên cứu của các tác giả Baron (1990), Shavelson (1992),
Bellanca và Berman (1994), Garcia và Pearson (1994), Wiggins (1993),
Hargreaves và Fullan (1998), ... đã cho thấy vai trò của GV thay đổi, do đó ĐG
phải có sự thay đổi, chú trọng hơn đến TĐG. Rolheiser (1996) đã đưa ra được
mô hình lý thuyết TĐG. Tác giả cho rằng TĐG đóng một vai trò quan trọng một
chu kì học tập của HS. Khi người học TĐG hiệu quả việc học, họ sẽ biết được
mức độ đạt được mục tiêu học tập của bản thân. Do đó, TĐG sẽ khuyến khích
HS đạt được mục tiêu cao hơn và nỗ lực hết sức để đạt mục tiêu học tập của
mình.Thành tích có được là nhờ sự kết hợp giữa mục tiêu và sự nỗ lực. Trên cơ
sở thành tích đó HS sẽ TĐG (tự suy xét, tự phản ứng, tự điều chỉnh) và do đó họ
sẽ tự tin hơn trong học tập. Nếu chúng ta dạy cho HS làm tốt việc TĐG thì họ có
thể học tập tốt hơn ở những chu kì học tập sau. Qua thực tiễn vận dụng, các tác
giả cho rằng: sử dụng hình thức TĐG giúp việc đánh giá của GV được chia sẻ;

6
GV cần có thời gian để làm và để hiểu cách thức đổi mới đánh giá này. Mối
quan hệ GV và HS có sự thay đổi; HS cũng cần có thời gian để hiểu TĐG và vai
trò của nó đối với việc học của họ.
1.1.2. Các nghiên cứu trong nước
Ở Việt Nam, TĐG cũng đã được nghiên cứu, vận dụng ở nhiều phương
diện và mức độ khác nhau, nhưng nhìn chung vẫn ở những bước đầu tiên.
Có thể nêu một vài công trình tiêu biểu liên quan đến vấn đề TĐG như:
Tác giả Hoàng Đức Nhuận, Lê Đức Phúc đã hệ thống khá đầy đủ về ĐG
và các vấn đề liên quan. Một trong những đóng góp quan trọng của tác giả là đã
đưa ra được bảy nguyên tắc chung nhất về ĐG, trong đó nguyên tắc thứ bảy là
Nguyên tắc đảm bảo sự thống nhất giữa đánh giá và tự đánh giá. Như vậy tác
giả đã phần nào thấy được vai trò cần thiết của HS trong quá trình ĐG, đặc biệt
các tác giả còn nêu ra cơ sở tâm lý học, giáo dục học của việc TĐG của HS.
Tác giả Nghiêm Thị Phiến [28] đã nghiên cứu về khả năng TĐG của HS
lớp 4, 5 ở trường Tiểu học. Có thể nói đây là công trình đầu tiên của Việt Nam
nghiên cứu về TĐG của HS. Mặc dù bước đầu tác giả chỉ mới điều tra thực
trạng nhưng cũng đã mang lại kết quả nghiên cứu có ý nghĩa, là cơ sở quan
trọng cho những nghiên cứu tiếp theo về vấn đề TĐG. Tác giả chưa nêu quan
niệm vấn đề TĐG mà mới chỉ khẳng định vai trò của TĐG trong giáo dục. Qua
nghiên cứu của tác giả cho thấy khả năng TĐG của HS có thể hình thành từ cấp
Tiểu học.
Tác giả Vũ Thế Xiển [31] đã nghiên cứu về Tự đánh giá của học sinh ở
các trường dạy nghề về năng lực và phẩm chất của bản thân. Tác giả đã bước
đầu điều tra thực trạng TĐG phẩm chất và năng lực của bản thân ở các trường
dạy nghề, đây là một hướng nghiên cứu rất quan trọng, nhất là trong giai đoạn
hiện nay chúng ta đang cần nguồn nhân lực chất lượng cao mới đáp ứng nhu cầu
xã hội.
Như vậy vấn đề TĐG trong giáo dục và dạy học đã được nhiều tác giả
nghiên cứu. Tuy nhiên chưa có công trình hay tác giả nào nghiên cứu sâu về
việc hình thành kỹ năng TĐG kết quả học tập môn Toán cho HS lớp 3. Do đó,

7
chúng tôi chọn đề tài Hình thành kỹ năng tự đánh giá kết quả học tập môn
Toán cho học sinh lớp 3 để nghiên cứu.
1.2. Một số khái niệm cơ bản của đề tài
1.2.1. Đánh giá
Thuật ngữ ĐG được nhiều tác giả đề cập đến ở các lĩnh vực khác nhau
trong cuộc sống xã hội. Theo từ điển Tiếng Việt do Hoàng Phê chủ biên (2008)
thì ĐG được giải nghĩa là:
1) Ước tính giá tiền, đánh giá tài sản
2) Nhận định giá trị
Trong tổng thuật của Đỗ Hồng Anh (1993) về một số vấn đề ĐG hiệu
quả giáo dục thì ĐG là quá trình thu thập, xử lý thông tin để giúp cho quá trình
lập kế hoạch hoặc ra quyết định cho các nhà quản lý.
Theo Trần Bá Hoành, thì ĐG là quá trình hình thành những nhận định,
phán đoán về kết quả công việc, dựa vào sự phân tích những thông tin thu được,
đối chiếu với những mục tiêu, tiêu chuẩn đã đề ra, nhằm đề xuất những quyết
định để cải thiện thực trạng, điều chỉnh, nâng cao chất lượng, hiệu quả công
việc.
Theo từ điển Cambrigde, ĐG là phân xử hoặc quyết định về khối lượng,
giá trị hoặc sự quan trọng của cái gì đó cụ thể hoặc sự phán quyết, hay quyết
định việc gì đó đã được thực hiện; hoặc ĐG là một ý kiến hay phán xét về ai đó
hay cái gì đó sau khi đã được suy xét rất cẩn thận.
Từ những quan điểm ở trên, ta có thể xem: ĐG là quá trình thu thập
thông tin, phân tích, xử lý thông tin để tìm ra các chỉ số về lượng, giá trị hoặc sự
quan trọng của nó trong so sánh với các mục đích, mục tiêu đã đặt ra từ trước,
từ đó đưa ra ý kiến, phán xét, khuyến nghị nhằm giúp cải thiện, nâng cao chất
lượng công việc.
1.2.2. Đánh giá kết quả học tập
KQHT là một khái niệm thường được hiểu theo hai quan niệm khác
nhau trong thực tế cũng như trong khoa học:
- Đó là mức độ thành tích mà một chủ thể học tập đã đạt, được xem xét
trong mối quan hệ với công sức, thời gian đã bỏ ra, với mục tiêu xác định.

8
- Đó còn là mức độ thành tích đã đạt được của một HS so với các bạn học
khác. KQHT là bằng chứng cho sự thành công của HS về kiến thức, kỹ năng,
năng lực, thái độ đã được đặt ra trong mục tiêu giáo dục.
- KQHT môn học là mức độ đạt được mục tiêu học tập môn học đó của
HS. Trong đó, mục tiêu học tập môn học được cụ thế hóa thành các yêu cầu về
kiến thức, kỹ năng và thái độ mà HS cần phải và có thể đạt được sau một chủ đề,
một bài học nhất định.
Từ những điều nói trên, có thể hiểu ĐG KQHT là quá trình thu thập,
phân tích và xử lý thông tin về kết quả học tập của HS, trên cơ sở đó đối chiếu
với mục tiêu của môn học, của lớp, của nhà trường tạo cơ sở cho những quyết
định sư phạm của GV, nhà trường và cho bản thân HS để học tập ngày một tiến
bộ hơn.
1.2.3. Tự đánh giá và tự đánh giá kết quả học tập trong dạy học
1.2.3.1. Quan niệm về tự đánh giá và tự đánh giá kết quả học tập
Các tác giả nghiên cứu về TĐG đã đưa ra một số quan niệm như sau:
- TĐG là một khâu hiệu quả và quan trọng đối với việc ĐG cả quá trình
học. Một khi HS có thể TĐG chính việc học của mình và nền tảng kiến thức
đang có thì HS có thể nhận ra những lỗ hổng trong kiến thức của bản thân, nhờ
đó mà quá trình học hiệu quả hơn, khuyến khích sự tiến bộ của HS và góp phần
vào việc tự điều chỉnh quá trình học.
- TĐG là quá trình thu thập và phân tích các thông tin thích hợp về chủ
thể, là quá trình rất phức tạp.
- Sự hiểu biết về bản thân là yếu tố vô cùng quan trọng. Khi ĐG đúng về
mình, người ta có thể xác định đúng phương hướng, đúng cho sự tự giáo dục bản
thân. Nói khác đi, TĐG là tiền đề định hướng của tự giáo dục [26].
Qua những điều nói trên cho thấy, mặc dù TĐG đã được quan tâm
nghiên cứu nhiều năm qua nhưng cho đến nay quan niệm về TĐG vẫn chưa có
sự đồng nhất. Tuy nhiên, dù hiểu theo cách nào thì TĐG cũng bao gồm: thu
thập, xử lý các thông tin về bản thân; đối chiếu với mục tiêu; tiêu chuẩn do bản
thân hoặc người khác đề ra; trên cơ sở đó tìm ra những điểm mạnh, điểm yếu
của bản thân; đề xuất những quyết định để cải thiện thực trạng.

9
Từ đó, ta có thể hiểu: TĐG kết quả học tập là quá trình thu thập, phân
tích và lý giải thông tin về KQHT của bản thân, đối chiếu với mục tiêu, nhiệm vụ
của bài học, môn học, lớp học, nhà trường nhằm tạo cơ sở cho các quyết định
để việc học tập của chính mình ngày một tiến bộ hơn.
Với cách hiểu trên thì:
- TĐG kết quả học tập là bộ phận của quá trình ĐG và thuộc dạng ĐG
quá trình. Tuy nhiên, trong một số trường hợp, nó cũng có thể mang tính chất
của ĐG chẩn đoán hoặc tổng kết.
- TĐG kết quả học tập là một hoạt động tự phản ánh quá trình học tập
của bản thân người học về những vấn đề như: đã học được những gì, đã học như
thế nào và cần phải làm gì để học tốt hơn...
Trong phạm vi luận văn này, TĐG kết quả học tập được xem xét trong
mối quan hệ với ĐG và hoạt động dạy học, tức là nó vừa có tính chất ĐG để
điều chỉnh quá trình học tập, vừa có tính chất của việc học, tự học. Như vậy,
TĐG kết quả học tập có thể diễn ra trong quá trình học tập của HS, khi học tập
có và không có sự hướng dẫn của GV.
1.2.3.2. Mục đích, vai trò của tự đánh giá và tự đánh giá kết quả học tập
của học sinh trong quá trình dạy học
a) Mục đích của TĐG
Nếu xét theo phương diện hoạt động, TĐG là mục đích tự bản thân
nhìn nhận lại mình, biết được năng lực của mình, do đó họ có thể lựa chọn và
tiến hành những hoạt động thích hợp để đạt được mục đích công việc. Biết TĐG
là một điều quan trọng quyết định phần thành công, phần thất bại trong mọi công
việc của mỗi con người. Đối với quá trình giáo dục, TĐG tạo cơ hội cho người
học đưa ra nhận xét, bình phẩm và tự phán quyết về công việc học tập của mình
để phát huy vai trò nội lực của HS trong quá trình giáo dục.
b) Ý nghĩa, vai trò của TĐG
TĐG góp phần phát triển hứng thú của HS trong quá trình tự học và
phát huy tính độc lập của mình, do đó rất cần thiết trong quá trình dạy học.
TĐG bao gồm hoạt động HS ĐG bản thân và ĐG các bạn cùng lớp.
Thông qua việc ĐG bạn học, HS hình thành rõ ràng hơn trong bản thân mình các

10
yêu cầu về học tập, về cách ứng xử với người khác. Từ đó, HS điều chỉnh hay
phát triển hành vi thái độ của bản thân. Mặt khác, nếu HS biết cách tự kiểm tra
việc học; nhận thức rõ những gì gia đình, nhà trường mong đợi ở mình; tự tin để
ĐG bản thân mình thì các em có thể:
- Kiểm soát được việc học của bản thân các em.
- Lên kế hoạch làm thế nào để cải thiện việc học của bản thân.
- Cảm thấy thoải mái về những gì các em có thể làm được,
- Dần dần, lĩnh hội được cách tự học.
Do đó, TĐG rất cần thiết bởi vì nó giúp HS có trách nhiệm hơn đối với
bản thân; cung cấp thông tin phản hồi về quá trình học tập của bản thân; cung
cấp thông tin phản hồi về quá trình học tập của chính HS; giúp họ thấy được
những điểm mạnh, điểm yếu về năng lực, trình độ kiến thức, kỹ năng của bản
thân để có sự điều chỉnh và định hướng hoạt động học tập tiếp theo cho phù hợp,
giúp HS tự tin, tích cực, độc lập và linh hoạt hơn trong học tập.
TĐG không chỉ có ý nghĩa lớn với hoạt động học của HS mà nó còn có ý
nghĩa rất quan trọng đối với hoạt động dạy của GV vì chúng giúp cho các bài
học trở nên nhẹ nhàng hơn, hiệu quả hơn; nhờ đó HS hoạt động tích cực và độc
lập hơn, cung cấp thông tin phản hồi giúp cho GV nhận ra sự tiến bộ của HS;
chia sẻ trách nhiệm ĐG và kết quả ĐG sẽ chính xác hơn. Việc xây dựng kế
hoạch học tập cho HS của GV trở nên sát thực hơn; giúp GV thấy được những
việc tiếp theo họ phải làm đối với nhóm (cá nhân). Như vậy, TĐG có ý nghĩa,
vai trò rất quan trọng trong quá trình dạy học và trở thành một phần của hoạt
động học tập. Nó là cách phát huy nội lực, là công cụ phản ánh năng lực, giúp
nâng cao hiệu quả học tập của HS. Do đó, TĐG là kỹ năng quan trọng trong quá
trình học tập giúp cho HS có thể học tập suốt đời.
1.2.3.3. Đặc trưng của hoạt động tự đánh giá và các hình thức của
hoạt động tự đánh giá
a) Đặc trưng của hoạt động TĐG
- Hoạt động TĐG của HS mang tính độc lập: Vì HS là chủ thể của hoạt
động nhận thức nên phải có trách nhiệm về sản phẩm của mình, tức là KQHT.
Trong hoạt động TĐG kết quả học tập, tính độc lập giữ vai trò rất quan trọng, nó

11
giúp HS chủ động xử lý thông tin phản hồi để tự điều chỉnh hoạt động học tập
trước khi GV đánh giá họ, nhờ đó mà hoạt động học trở nên tích cực, chủ động
và hiệu quả hơn.
- Hoạt động TĐG có tính tất yếu: Do bản chất hoạt động của con người
là hoạt động có mục đích. Hơn nữa, con người có khả năng kiểm tra xem hoạt
động có đạt mục đích hay chưa nên hoạt động TĐG của HS là tất yếu. HS có thể
tiến hành hoạt động này sau một bài, một chương, một môn học, trong khi tự
học hoặc sau khi đọc một tài liệu nào đó,... nhằm xác định mức độ lĩnh hội kiến
thức kỹ năng của bản thân.
- Hoạt động TĐG có tính mục đích: Khi người học xác định được mục
đích TĐG thì hoạt động này sẽ dựa trên trách nhiệm của cá nhân và sự điều
khiển ý chí. TĐG lúc này là hoạt động tự giác, chủ động, có phương pháp, mục
tiêu và giải pháp cá nhân gắn với cá nhân, gắn với nhu cầu giá trị và khả năng cá
nhân.
- Hoạt động TĐG mang dấu ấn cá nhân: TĐG mang dấu ấn chủ thể,
chịu ảnh hưởng chủ quan của chính người ĐG. Hoạt động TĐG của HS phải
đảm bảo tính khách quan, trung thực với kết quả học tập và với chính bản thân
HS (chủ thể của hoạt động). Khi đó, hoạt động TĐG trở thành động lực thúc đẩy
quá trình học tập tiến bộ, trái lại sẽ làm cho HS rơi vào trạng thái tự mê và cản
trở tiến bộ của người học. Vì vậy, để có thể giảm bớt ảnh hưởng của yếu tố chủ
quan này, GV giúp HS nắm chắc mục tiêu, nhiệm vụ học tập đồng thời cụ thể
hóa các tiêu chí ĐG, chia sẻ tiêu chí ĐG với HS.
- Hoạt động TĐG mang đặc trưng hoạt động trí tuệ: TĐG có chức
năng điều chỉnh hoạt động học tập của HS. Để có thể ĐG được quá trình học tập
đòi hỏi HS phải thực hiện các hoạt động trí tuệ cơ bản như so sánh, phân tích,
tổng hợp, hệ thống hóa,... Do đó, có thể nói TĐG chịu ảnh hưởng khá lớn bởi
đặc điểm trí tuệ của chủ thể, HS khá giỏi thường thực hiện các hoạt động trí tuệ
tốt hơn nên thường TĐG mình chính xác hơn so với HS trung bình, yếu, kém.
b) Các hình thức của hoạt động TĐG

12
Có nhiều cách tiếp cận hoạt động TĐG kết quả học tập của HS. Trong
luận văn này tiếp cận hai hình thức cơ bản đó là:
- HS TĐG dưới sự hướng dẫn trực tiếp của GV
Hình thức này diễn ra trong quá trình dạy học, thầy trò giáp mặt nhau
trên lớp. Trong quá trình truyền thụ kiến thức, thầy khéo léo cài đặt những hoạt
động để HS có thể TĐG. Chẳng hạn thông qua trả lời các câu hỏi, qua nhận xét
về bài làm của mình, của bạn, hoặc qua nhận xét phân tích, đánh giá của GV,
qua các phiếu học tập, qua trao đổi thảo luận nhóm,... Trong hình thức này, việc
ĐG của thầy sẽ là mẫu, là chuẩn mực để HS học về TĐG.
- HS TĐG không có sự hướng dẫn trực tiếp của GV.
Hình thức này có thể bao gồm hai kiểu cơ bản là HS TĐG theo sự
hướng dẫn (gián tiếp) của GV hoặc HS độc lập tiến hành hoạt động TĐG.
+ Trên cơ sở quá trình dạy học trên lớp, GV đưa ra các yêu cầu để HS
tự học và TĐG kết quả học tập, đó là TĐG theo sự hướng dẫn (gián tiếp) của
GV. Chẳng hạn sau giờ học, GV đưa ra phiếu hướng dẫn học ở nhà hay câu hỏi
yêu cầu hiểu sâu, mở rộng vấn đề hoặc bài tập vận dụng. HS tự học và đối chiếu
kết quả hoặc bắt chước GV tiến hành TĐG kết quả học tập.
+ Khi TĐG trở thành nhu cầu, thói quen thì HS có thể tiến hành hoạt
động này một cách tự giác trong quá trình tự học của mình, độc lập tiến hành
hoạt động TĐG. Các em có thể TĐG về mức độ lĩnh hội kiến thức sau khi học
xong một nội dung hay làm xong một bài tập.
1.2.3.4. Ưu điểm và nhược điểm của hình thức TĐG
Trong đổi mới ĐG, TĐG kết quả học tập đã và đang trở thành một hình
thức ĐG có vai trò quan trọng. Ta có thể thấy được các ưu điểm cơ bản là TĐG
cho phép HS chú ý hơn đến các mục tiêu học tập. Khi HS có kỹ năng TĐG sẽ có
nhiều khả năng hoàn thành được các nhiệm vụ khó khăn một cách tự tin hơn với
khả năng của họ và có trách nhiệm hơn đối với việc học tập; Động lực học tập
được nâng cao, HS định hướng tốt hơn hoạt động học tập và công việc tiếp theo;
Cung cấp phản hồi về kết quả học tập để HS có thể tự cải thiện quá trình học
tập; TĐG giúp cho HS học tập độc lập, tích cực, chủ động hơn.

Tải về bản full