Tại sao xơ gan lại thiếu máu

Thiếu máu là tình trạng phổ biến ở người bệnh xơ gan.

Xơ gan (còn gọi là chai gan) là một bệnh mạn tính nguy hiểm của gan. Xơ gan xảy ra khi các tế bào gan khỏe mạnh bị thay thế bởi các tế bào mô đã bị xơ hóa, điều này không chỉ có ảnh hưởng nghiêm trọng tới chức năng gan mà còn giảm dòng máu tới gan, gây ra rối loạn trong chức năng tạo máu của gan.

Xơ gan thường gặp ở những người bệnh bị viêm gan mạn tính. Các nguyên nhân dẫn đến xơ gan bao gồm: virus viêm gan B, virus viêm gan C, gan nhiễm mỡ và tình trạng sử dụng bia rượu nhiều.

Ở giai đoạn đầu, người bị xơ gan hầu như không có triệu chứng gì đặc biệt, khó phát hiện. Khi bệnh nhân đến viện thì phần lớn đã xuất hiện những biến chứng xơ gan.

Xơ gan khi phát hiện ở giai đoạn đầu thì hoàn toàn có thể được chữa trị và phục hồi. Nhưng nếu để lâu, xơ gan ở giai đoạn cuối làm phá vỡ cấu trúc gan, dẫn tới suy giảm chức năng gan và kéo theo nhiều biến chứng nghiêm trọng, trong đó có thể kể tới là thiếu máu.

2. Tại sao xơ gan gây thiếu máu ?

Thiếu máu là tình trạng thường gặp ở bệnh nhân xơ gan. Nguyên nhân của tình trạng này là do các yếu tố sau:

– Giảm tổng hợp các yếu tố đông máu

Các yếu tố đông máu được tổng hợp chủ yếu ở gan. Ở bệnh nhân xơ gan thì chức năng gan giảm dẫn đến việc tổng hợp các yếu tố đông máu trong xơ gan sẽ giảm.

• Yếu tố VII là yếu tố đông máu giảm đầu tiên do thời gian bán hủy ngắn (4-6 giờ). Tình trạng xơ gan và chức năng gan giảm sút nghiêm trọng khi nồng độ yếu tố VII càng giảm.
• Mức độ xơ gan và mất tế bào gan cũng tỉ lệ thuận với sự giảm tổng hợp các yếu tố II, V, IX, X và XI.
• Nồng độ yếu tố VIII vẫn bình thường hoặc có thể tăng nhẹ do tổng hợp ở bên ngoài cơ thể (trên tế bào nội mô) hoặc độ thanh thải của phức hợp yếu tố VIII ‐ von Willebrand trong gan giảm nhiều hoặc ít. Nồng độ của yếu tố đông máu XIII bình thường. Nồng độ fibrinogen bình thường hoặc tăng, có thể giảm ở bệnh nhân xơ gan nặng.

  Giảm nồng độ của các yếu tố đông máu huyết tương (yếu tố II, V, VII, X), thời gian prothrombin (PT) và thời gian thromboplastin một phần hoạt hóa (APTT) kéo dài được phát hiện ở những bệnh nhân mắc bệnh gan mạn tính nguyên nhân do chảy máu hệ thống.

• Các yếu tố đông máu trong xơ gan giảm, dẫn đến không tạo được các định cầm máu để lấp các mạch máu bị tổn thương, khiến máu chảy ra thành mạch nhiều gây thiếu máu do xơ gan.

– Giảm số lượng tiểu cầu

Ở bệnh nhân xơ gan, khoảng 15-70% bệnh nhân có giảm tiểu cầu, giảm nhiều hay ít phụ thuộc vào giai đoạn bệnh.

Giảm tiểu cầu không làm tăng nguy cơ xuất huyết từ tĩnh mạch trướng thực quản. Tuy nhiên giảm số lượng tiểu cầu có liên quan đến các yếu tố đông máu trong xơ gan khác như giảm fibrinogen, giảm hoạt độ các yếu tố đông máu, và tăng hoạt hóa tiêu sợi huyết, có thể làm tăng nguy cơ xuất huyết ở bệnh nhân xơ gan.

Có nhiều nguyên nhân gây giảm số lượng tiểu cầu ở máu ngoại vi như:

• Lách lớn do tĩnh mạch trướng thực quản
• Lách bắt giữ tiểu cầu, gan giảm sản xuất thrombopoietin
• Tủy xương bị ức chế bởi interferon
• Điều trị viêm gan C bằng thuốc kháng virus
• Tăng phá hủy tiểu cầu gián tiếp bởi cơ chế miễn dịch liên quan tự kháng thể kháng tiểu cầu và các phức hợp miễn dịch liên quan tiểu cầu.

– Khiếm khuyết chức năng tiểu cầu

Ở bệnh nhân xơ gan, khiếm khuyết bên trong tiểu cầu dẫn đến giảm ngưng tập tiểu cầu khiến tiểu cầu không tập trung lại vùng bị tổn thương, đông máu trong xơ gan bị rối loạn, do:

• Cơ chế dẫn truyền tín hiệu bị khiếm khuyết, thromboxane A2 giảm tổng hợp
• Thiếu hụt kho lưu trữ tiểu cầu
• Thụ thể GPIb trên bề mặt tiểu cầu giảm.
• Sự kết dính tiểu cầu với các thành phần bên dưới mạch máu cũng giảm ở bệnh nhân xơ gan.

3. Thiếu máu ở người bệnh xơ gan nguy hiểm như thế nào?

– Suy giảm/mất khả năng cầm màu

Khi người bệnh xơ gan thiếu máu do giảm tiểu cầu, số lượng tiểu cầu có trong máu không đủ sẽ dẫn tới tình trạng chảy máu, vỡ tĩnh mạch thực quản. Điều này có thể dẫn tới một số bệnh lý nguy hiểm như: xuất huyết dưới da, xuất huyết tiêu hóa, chảy máu cam, chảy máu chân răng,… thậm chí là làm tăng nguy cơ tử vong ở người bệnh xơ gan. Không chỉ vậy, tình trạng xuất huyết còn có thể xuất hiện ở bất cứ cơ quan nào, trường hợp xuất huyết não sẽ gây nên đột qụy cho người bệnh.

– Suy giảm hệ miễn dịch

Hệ miễn dịch ở người bệnh xơ gan bị thiếu máu thường bị giảm sút nghiêm trọng. Giải thích cho điều này cũng bắt nguồn từ vai trò chung của tiểu cầu. Tiểu cầu có thể tương tác trực tiếp với vi sinh vật nhất là các vi khuẩn gây hại. Khi đó, tiểu cầu sẽ có thể kiểm soát tình trạng viêm cũng như điều chỉnh hệ miễn dịch giúp cơ thể khỏe mạnh. Chính vì thế, khi lượng tiểu cầu bị thiếu hụt, hệ miễn dịch cũng suy giảm theo.

– Tâm trạng bất ổn, ăn không ngon, rối loạn giấc ngủ

Ở người bệnh xơ gan bị thiếu máu, lượng tiểu cầu giảm sẽ làm chậm lại hoặc hạn chế quá trình vận chuyển Serotonin – đây là một chất dẫn truyền thần kinh liên quan đến nhiều quá trình sinh lý của cơ thể như: điều chỉnh tâm trạng, ngủ ngon giấc, cảm giác thèm ăn, ăn ngon,…

Xơ gan gây giảm tiểu cầu được coi là một trong những biến chứng tiêu cực nhất của xơ gan. Hậu quả của tình trạng này có thể gây xuất huyết các cơ quan trong cơ thể, ảnh hưởng nghiêm trọng tới sức khỏe, thậm chí có thể dẫn tới tử vong cho người bệnh.

1. Xơ gan và xơ gan gây giảm tiểu cầu

1.1. Xơ gan là gì?

Xơ gan xảy ra khi các tế bào gan khỏe mạnh bị thay thế bởi các tế bào mô đã bị xơ hóa, điều này không chỉ có ảnh hưởng nghiêm trọng tới chức năng gan mà còn giảm dòng máu tới gan, gây ra rối loạn trong chức năng tạo máu của gan. Xơ gan thường gặp ở những người bệnh bị viêm gan mạn tính.

Xơ gan khi phát hiện ở giai đoạn đầu thì hoàn toàn có thể được chữa trị và phục hồi. Nhưng nếu để lâu, xơ gan ở giai đoạn cuối làm phá vỡ cấu trúc gan, dẫn tới suy giảm chức năng gan và kéo theo nhiều biến chứng nghiêm trọng trong đó có thể kể tới là giảm tiểu cầu xuất huyết tiêu hóa.

Xơ gan làm suy giảm chức năng gan và kéo theo hàng loạt các biến chứng nguy hiểm khác.

1.2. Cơ chế dẫn tới hình thành xơ gan gây giảm tiểu cầu

Cơ chế hình thành xơ gan giảm tiểu cầu có thể được hiểu như sau: Xơ gan sẽ làm giảm đi hàng loạt các chức năng của gan, chức năng gan khi suy giảm khiến cho lá lách phải đảm nhận một phần chức năng tạo máu của gan, tình trạng này kéo dài lá lách sẽ phình ra và trở nên to hơn bình thường.

Lách chính là nơi dự trữ tiểu cầu chính vì thế khi lách sưng lên bất thường đồng nghĩa với việc có thể chứa được nhiều tiểu cầu hơn và điều này làm giảm đi lượng tiểu cầu được đưa vào máu, mật độ tiểu cầu di chuyển trong cơ thể cũng hao hụt đáng kể. Đây chính là nguyên nhân giải thích vì sao người bệnh xơ gan thường gặp phải biến chứng bị thiếu tiểu cầu.

Suy giảm tiểu cầu là biến chứng nguy hiểm và dễ gặp phải ở người bệnh xơ gan.

2. Giảm tiểu cầu ở người bệnh xơ gan nguy hiểm như thế nào?

Để hiểu về mức độ nguy hiểm của xơ gan làm giảm tiểu cầu thì cần hiểu về vai trò chung của tiểu cầu. Tiểu cầu là 1 trong 3 tế bào máu cơ bản gồm: tiểu cầu, hồng cầu và bạch cầu. Tiểu cầu đóng vai trò quan trọng với 3 chức năng chính là chức năng cầm máu (chức năng quan trọng nhất), chức năng tăng cường hệ miễn dịch và chức năng điều chỉnh tâm trạng, cảm giác ăn ngon, ngủ ngon.

Như vậy, khi số lượng tiểu cầu bị giảm do xơ gan đồng nghĩa người bệnh sẽ chịu ảnh hưởng  bởi cả 3 chức năng nêu trên.

2.1. Suy giảm/mất khả năng cầm màu

Khi số lượng tiểu cầu có trong máu không đủ sẽ dẫn tới tình trạng chảy máu, vỡ tĩnh mạch thực quản. Điều này có thể dẫn tới một số bệnh lý nguy hiểm như: xuất huyết dưới da, xuất huyết tiêu hóa, chảy máu cam, chảy máu chân răng,… thậm chí là làm tăng nguy cơ tử vong ở người bệnh xơ gan. Không chỉ vậy, tình trạng xuất huyết còn có thể xuất hiện ở bất cứ cơ quan nào, trường hợp xuất huyết não sẽ gây nên đột qụy cho người bệnh.

2.2. Xơ gan gây giảm tiểu cầu làm suy giảm hệ miễn dịch

Hệ miễn dịch ở người bệnh xơ gan suy giảm tiểu cầu thường bị giảm sút nghiêm trọng. Giải thích cho điều này cũng bắt nguồn từ vai trò chung của tiểu cầu. Tiểu cầu có thể tương tác trực tiếp với vi sinh vật nhất là các vi khuẩn gây hại. Khi đó, tiểu cầu sẽ có thể kiểm soát tình trạng viêm cũng như điều chỉnh hệ miễn dịch giúp cơ thể khỏe mạnh. Chính vì thế, khi lượng tiểu cầu bị thiếu hụt, hệ miễn dịch cũng suy giảm theo.

2.3. Tâm trạng bất ổn, ăn không ngon, rối loạn giấc ngủ

Lượng tiểu cầu giảm do xơ gan sẽ làm chậm lại hoặc hạn chế quá trình vận chuyển Serotonin – đây là một chất dẫn truyền thần kinh liên quan đến nhiều quá trình sinh lý của cơ thể như: điều chỉnh tâm trạng, ngủ ngon giấc, cảm giác thèm ăn, ăn ngon,…

Giảm tiểu cầu do biến chứng của xơ gan khiến người bệnh mất cảm giác ăn ngon, tâm trạng bất ổn cùng nhiều rối loạn về sinh lý khác.

3. Biện pháp giúp phòng ngừa biến chứng xơ gan gây giảm tiểu cầu

Để phòng ngừa biến chứng xơ gan gây suy giảm tiểu cầu, mỗi người bệnh xơ gan cần có một lối sống lành mạnh từ chế độ ăn khoa học, vận động điều độ, điều chỉnh thói quen sinh hoạt đúng cách. Điều này sẽ giúp kiểm soát tốt tình trạng xơ gan cũng như nguy cơ xơ gan tiến triển xấu. Cụ thể:

– Nói không với rượu bia, thuốc lá: Rượu bia, thuốc là được coi là khắc tinh của gan. Người bệnh xơ gan tuyệt đối nên tránh xa các sản phẩm này vì rất dễ tạo gánh nặng và tổn thương gan nghiêm trọng.

– Thực hiện chế độ ăn giảm muối: Ăn nhiều muối dẫn tới việc dư thừa quá nhiều natri. Điều này không chỉ ảnh hưởng xấu tới thận mà còn làm tăng tích tụ nước, tăng tích tụ dịch ở bụng hoặc ở các cơ quan khác.

– Tăng cường chất xơ và vitamin từ rau xanh cũng như hoa quả tươi: Chất xơ và vitamin không chỉ tốt đối với hệ tiêu hóa mà còn giúp tăng cường giải độc và tăng cường bảo vệ chức năng gan.

– Bổ sung thực phẩm giàu protein: Bổ sung nhóm các thực phẩm giàu protein như các hạt họ đậu, cá hồi, hải sản và thịt gia cầm,… sẽ giúp các tế bào gan được tái tạo tốt hơn.

Xơ gan đã là một bệnh lý nguy hiểm, xơ gan gây giảm tiểu cầu lại càng là một vấn đề nghiêm trọng không thể chủ quan. Mỗi người bệnh xơ gan cần thực hiện tốt các chỉ định điều trị từ bác sĩ, kết hợp lối sống lạnh mạnh và thực hiện thăm khám định kỳ đều đặn.