Thói quen lạm dụng thuốc kháng sinh phổ biến như thế nào

Kháng thuốc kháng sinh đang trở thành vấn đề y tế nan giải, nhiều người bệnh kháng thuốc kháng sinh dẫn tới kéo dài thời gian điều trị, bệnh nặng, thậm chí tử vong. Nguyên nhân từ những sai lầm phổ biến trong cộng đồng hiện nay.

Tại Việt Nam, các hoạt động phòng chống kháng thuốc mới chủ yếu tập trung trong việc kê đơn thuốc kháng sinh và phòng chống tại các cơ sở điều trị trong hệ thống y tế công lập, chưa tập trung đến việc thay đổi nhận thức, hành vi sử dụng thuốc kháng sinh của người dân, chưa thiết lập được hệ thống giám sát đủ mạnh, cơ sở dữ liệu đầy đủ về kháng thuốc.

CIH hưởng ứng chương trình "Quản lý kháng sinh và sử dụng kháng sinh hiệu quả, an toàn".

Tự mua thuốc uống khi có bệnh

Với thói quen mua thuốc không cần đơn vẫn chưa được kiểm soát chặt chẽ, việc nâng cao nhận thức của cộng đồng và cán bộ y tế về kháng thuốc, cùng với đó là hoàn thiện, nâng cao năng lực hệ thống giám sát quốc gia về sử dụng kháng sinh và kháng thuốc cũng như việc giáo dục cộng đồng về những hành vi giữ vệ sinh cá nhân phòng ngừa nhiễm khuẩn là vô cùng cần thiết và cấp bách.

Ở nhiều nước trên thế giới, chỉ có thể mua kháng sinh ở nhà thuốc khi có đơn thuốc của bác sĩ, trong khi ở nước ta mua thoải mái. Hiện nay, còn có vấn đề tự dùng thuốc, trong đó có kháng sinh, qua thông tin trên mạng internet. Có hiện tượng nhiều người lo lắng về sức khỏe của mình là cứ vào mạng để tìm bệnh, thấy trường hợp nào giống như các triệu chứng mình có là cứ y như đơn thuốc trên mạng mà mua về sử dụng, không cần đến bác sĩ.

Thông điệp hưởng ứng chương trình "Quản lý kháng sinh và sử dụng kháng sinh hiệu quả, an toàn".

Sử dụng chung đơn thuốc

Hiện nay có khá nhiều người sao chép đơn thuốc của nhau trong điều trị bệnh: đặc biệt các bệnh như ho sốt, viêm xoang, đau dạ dày.... Điều này dẫn đến tình trạng dùng thuốc kháng sinh bừa bãi, không đúng bệnh vì mỗi người sẽ có phản ứng thuốc khác nhau và cơ địa của mỗi người cũng khác nhau. Nếu chỉ cần dùng 1 đơn thuốc cho tất cả mọi người là quan niệm vô cùng sai lầm ảnh hưởng đến sức khỏe của mình.

Vì vậy, các bác sĩ Bệnh viện Quốc tế City khuyến cáo không mách cho người khác dùng kháng sinh khi thấy bệnh của họ giống bệnh của mình. Bởi lẽ, triệu chứng bệnh có vẻ giống nhưng nguyên nhân bệnh có thể khác. Thêm vào đó, một kháng sinh thích hợp với người này chưa chắc hiệu quả với người khác, thậm chí có thể gây tai biến.

Thông điệp CIH: "Không chia sẻ thuốc kháng sinh với người khác".

Ngưng thuốc đột ngột

Khi thấy bệnh giảm, nhiều người ngưng thuốc ngay vì nghĩ rằng uống nhiều không tốt. Thật ra, nếu uống đúng theo toa của bác sĩ thì số lượng thuốc đó là đủ và cần thiết. Thông thường, đủ liều cho một đợt kháng sinh phải khoảng 7-10 ngày, thậm chí có thể kéo dài hơn, tùy từng loại bệnh và sự tiến triển của bệnh. Nếu dùng không đủ liều, đủ thời gian, vi khuẩn không bị tiêu diệt hết sẽ trỗi dậy và phát triển thành chủng vi khuẩn đề kháng mà kháng sinh cũ không còn tác dụng nữa.

Chính việc sử dụng kháng sinh bừa bãi, không đúng cách, không đủ liều sẽ làm cho vi khuẩn không bị tiêu diệt hết, một số có khả năng thích ứng, đặc biệt có sự đột biến gien trên nhiễm sắc thể kiểm soát sự nhạy cảm đối với kháng sinh; số này tồn tại, phát triển thành “chủng” vi khuẩn mới mà kháng sinh đã sử dụng sẽ không còn tác dụng nữa.

Tự ý dùng lại đơn thuốc cũ

Không nên dùng lại đơn thuốc cũ có chỉ định kháng sinh của chính mình khi đã khỏi bệnh một thời gian. Bởi lẽ, một toa thuốc chỉ dành riêng cho một cá nhân vào một thời điểm và trong một điều kiện nhất định mà thôi. Khi tái phát, bệnh có thể không còn ở tình trạng cũ mà đã diễn tiến phức tạp, khi đó đơn thuốc cũ không còn thích hợp nữa.

Những sai lầm khi sử dụng kháng sinh - đặc biệt là dùng thuốc kháng sinh ngay cả khi chúng không phải là phương pháp điều trị thích hợp thúc đẩy tình trạng kháng thuốc kháng sinh. Tại Việt Nam có đến một phần ba đến một nửa việc sử dụng kháng sinh ở người là không cần thiết hoặc không phù hợp.

Thuốc kháng sinh điều trị nhiễm trùng do vi khuẩn nhưng không điều trị nhiễm virus. Ví dụ, thuốc kháng sinh là một phương pháp điều trị thích hợp cho chứng viêm họng do vi khuẩn Streptococcus pyogenes (liên cầu khuẩn) gây ra. Tuy nhiên, đây không phải là phương pháp điều trị thích hợp do hầu hết các trường hợp viêm họng có nguyên nhân từ virus.

Một số bệnh thường do virus nhưng hay được điều trị bằng kháng sinh như cảm lạnh, cảm cúm, ho. Thực tế, việc dùng thuốc kháng sinh để điều trị bệnh do nhiễm virus sẽ không cải thiện được tình trạng bệnh và có thể gây ra những tác dụng không mong muốn.

Nếu bệnh nhân sử dụng kháng sinh trong khi nguyên nhân thực sự là do virus. Hệ vi khuẩn có lợi trong cơ thể sẽ bị tấn công và yếu dần đi, tạo điều kiện cho các vi khuẩn có hại phát triển và gây ra các bệnh lý nhiễm trùng khác.

Để chống lại tác động của vi khuẩn kháng thuốc kháng sinh, bên cạnh vai trò của các cơ quan và cán bộ y tế, người tiêu dùng cũng có thể tự bảo vệ mình khỏi mối đe dọa do kháng kháng sinh gây ra bằng cách tuân thủ các hướng dẫn sau đây:

• Khi bị bệnh, không tự ý mua, sử dụng kháng sinh khi chưa có chỉ định của bác sĩ, nhất là những trường hợp như ho, cảm lạnh hoặc cảm cúm do virus.
• Tốt nhất nên đi khám để được xác định vi khuẩn gây bệnh nếu có và được lựa chọn thuốc kháng sinh phù hợp giúp điều trị hiệu quả và tránh nguy cơ kháng kháng sinh.
• Khi sử dụng thuốc kháng sinh, người sử dụng cần tuân thủ hướng dẫn của bác sĩ, uống đủ liều, đủ thời gian và đúng cách. Không tự ý bỏ thuốc hoặc thay đổi liều dùng khi thấy bệnh thuyên giảm.
• Thường xuyên theo dõi hiệu quả, các tác dụng không mong muốn, báo lại cho bác sĩ để có hướng điều chỉnh phù hợp.
• Nấu chín kỹ thực phẩm để loại bỏ vi khuẩn gây bệnh bao gồm cả vi khuẩn kháng thuốc trước khi sử dụng.
• Cẩn thận làm sạch các bề mặt trong nhà bếp được sử dụng để chuẩn bị hoặc lưu trữ nguyên liệu sống trước khi nấu chín để tránh nguy cơ nhiễm chéo.
• Hạn chế sử dụng các loại thuốc kháng sinh quan trọng về mặt y tế cho động vật, đặc biệt là gia cầm, gia súc được dùng để sản xuất thực phẩm.

Nước ta là là nước nằm trong “báo động đỏ” về tình trạng lạm dụng thuốc kháng sinh, sử dụng kháng sinh sai cách để lại những hệ lụy vô cùng nghiêm trọng. Vì thế, mỗi người cần học cách sử dụng kháng sinh đúng liều lượng, đúng loại thuốc và thực hiện theo đúng chỉ dẫn của bác sĩ. Bên cạnh đó khi thấy có dấu hiệu bệnh lý cần đi khám để được kê đơn thuốc phù hợp.

Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec là địa chỉ thăm khám, điều trị và phòng ngừa các bệnh lý. Khi thực hiện quy trình thăm khám tại Vinmec, Quý khách hàng sẽ được đón tiếp và sử dụng cơ sở vật chất, hệ thống máy móc hiện đại đi kèm với các dịch vụ y tế hoàn hảo dưới sự chỉ dẫn, tư vấn của các bác sĩ giỏi, được đào tạo bài bản ở cả trong và ngoài nước.

Trong trường hợp cần sử dụng thuốc kháng sinh điều trị bệnh, các bác sĩ tại Vinmec sẽ đưa ra phác đồ điều trị, đồng thời tư vấn, hướng dẫn người bệnh sử dụng thuốc hiệu quả, tránh trình trạng lạm dụng, sử dụng kháng sinh bừa bãi gây ra những tác dụng phụ không mong muốn như kháng kháng sinh.