Ví dụ về phối hợp các phương pháp dạy học cập nhập 2024

• Phối hợp giữa giảng dạy trực tiếp và học tập trên máy tính (blended learning):
  • Giảng viên giảng dạy lý thuyết trên lớp.
  • Học sinh thực hành các bài tập trên máy tính.
  • Học sinh có thể học lại các bài học trực tuyến nếu cần.

• Phối hợp giữa học tập cá nhân và học tập nhóm:
  • Học sinh học bài mới một mình trước khi đến lớp.
  • Học sinh thảo luận về bài học với các thành viên trong nhóm trong lớp.
  • Học sinh có thể giúp đỡ nhau hiểu bài.

• Phối hợp giữa học tập trong lớp và học tập tại nhà:
  • Học sinh học bài mới trên lớp.
  • Học sinh làm bài tập về nhà để củng cố kiến thức.
  • Học sinh có thể hỏi giáo viên hoặc bạn bè nếu cần giúp đỡ.

• Phối hợp giữa học tập truyền thống và học tập sáng tạo:
  • Học sinh học bài mới bằng phương pháp truyền thống (giảng dạy trực tiếp, học tập cá nhân, v.v.).
  • Học sinh cũng có thể học bài mới bằng phương pháp sáng tạo (học tập theo dự án, học tập dựa trên vấn đề, v.v.).
  • Học sinh có thể lựa chọn phương pháp học tập phù hợp với mình nhất.

• Phối hợp giữa học tập chính thức và học tập phi chính thức:
  • Học sinh học bài mới trên lớp (học tập chính thức).
  • Học sinh cũng có thể học bài mới thông qua các hoạt động phi chính thức (đọc sách, xem phim tài liệu, nói chuyện với người lớn, v.v.).
  • Học sinh có thể học hỏi nhiều điều từ các nguồn học tập khác nhau.

Các phương pháp dạy học truyền thống như thuyết trình, đàm thoại, luyện tập luôn là những phương pháp quan trọng trong dạy học. Đổi mới phương pháp dạy học không có nghĩa là loại bỏ các phương pháp dạy học truyền thống quen thuộc mà cần bắt đầu bằng việc cải tiến để nâng cao hiệu quả và hạn chế nhược điểm của chúng. Để nâng cao hiệu quả của các phương pháp dạy học này người giáo viên trước hết cần nắm vững những yêu cầu và sử dụng thành thạo các kỹ thuật của chúng trong việc chuẩn bị cũng như tiến hành bài lên lớp, chẳng hạn như kỹ thuật mở bài, kỹ thuật trình bày, giải thích trong khi thuyết trình, kỹ thuật đặt các câu hỏi và xử lý các câu trả lời trong đàm thoại, hay kỹ thuật làm mẫu[1] trong luyện tập. Tuy nhiên, các phương pháp dạy học truyền thống có những hạn chế tất yếu, vì thế bên cạnh các phương pháp dạy học truyền thống cần kết hợp sử dụng các phương pháp dạy học mới, đặc biệt là những phương pháp và kỹ thuật dạy học phát huy tính tích cực và sáng tạo của học sinh. Chẳng hạn có thể tăng cường tính tích cực nhận thức của học sinh trong thuyết trình, đàm thoại theo quan điểm dạy học giải quyết vấn đề.

2. Kết hợp đa dạng các phương pháp dạy học

Không có một phương pháp dạy học toàn năng phù hợp với mọi mục tiêu và nội dung dạy học. Mỗi phương pháp và hình thức dạy học có những ưu, nhựơc điểm và giới hạn sử dụng riêng. Vì vậy việc phối hợp đa dạng các phương pháp và hình thức dạy học trong toàn bộ quá trình dạy học là phương hướng quan trọng để phát huy tính tích cực và nâng cao chất lượng dạy học. Dạy học toàn lớp, dạy học nhóm, nhóm đôi và dạy học cá thể là những hình thức xã hội của dạy học cần kết hợp với nhau, mỗi một hình thức có những chức năng riêng. Tình trạng độc tôn của dạy học toàn lớp và sự lạm dụng phương pháp thuyết trình cần được khắc phục, đặc biệt thông qua làm việc nhóm.

Trong thực tiễn dạy học ở trường trung học hiện nay, nhiều giáo viên đã cải tiến bài lên lớp theo hướng kết hợp thuyết trình của giáo viên với hình thức làm việc nhóm, góp phần tích cực hoá hoạt động nhận thức của học sinh. Tuy nhiên hình thức làm việc nhóm rất đa dạng, không chỉ giới hạn ở việc giải quyết các nhiệm vụ học tập nhỏ xen kẽ trong bài thuyết trình, mà còn có những hình thức làm việc nhóm giải quyết những nhiệm vụ phức hợp, có thể chiếm một hoặc nhiều tiết học, sử dụng những phương pháp chuyên biệt như phương pháp đóng vai, nghiên cứu trường hợp, dự án. Mặt khác, việc bổ sung dạy học toàn lớp bằng làm việc nhóm xen kẽ trong một tiết học mới chỉ cho thấy rõ việc tích cực hoá “bên ngoài” của học sinh. Muốn đảm bảo việc tích cực hoá “bên trong” cần chú ý đến mặt bên trong của phương pháp dạy học, vận dụng dạy học giải quyết vấn đề và các phương pháp dạy học tích cực khác.

3. Vận dụng dạy học giải quyết vấn đề

Dạy học giải quyết vấn đề (dạy học nêu vấn đề, dạy học nhận biết và giải quyết vấn đề) là quan điểm dạy học nhằm phát triển năng lực tư duy, khả năng nhận biết và giải quyết vấn đề. Học được đặt trong một tình huống có vấn đề, đó là tình huống chứa đựng mâu thuẫn nhận thức, thông qua việc giải quyết vấn đề, giúp học sinh lĩnh hội tri thức, kỹ năng và phương pháp nhận thức. Dạy học giải quyết vấn đề là con đường cơ bản để phát huy tính tích cực nhận thức của học sinh, có thể áp dụng trong nhiều hình thức dạy học với những mức độ tự lực khác nhau của học sinh.

Các tình huống có vấn đề là những tình huống khoa học chuyên môn, cũng có thể là những tình huống gắn với thực tiễn. Trong thực tiễn dạy học hiện nay, dạy học giải quyết vấn đề thường chú ý đến những vấn đề khoa học chuyên môn mà ít chú ý hơn đến các vấn đề gắn với thực tiễn. Tuy nhiên nếu chỉ chú trọng việc giải quyết các vấn đề nhận thức trong khoa học chuyên môn thì học sinh vẫn chưa được chuẩn bị tốt cho việc giải quyết các tình huống thực tiễn. Vì vậy bên cạnh dạy học giải quyết vấn đề, lý luận dạy học còn xây dựng quan điểm dạy học theo tình huống.

4. Vận dụng dạy học theo tình huống

Dạy học theo tình huống là một quan điểm dạy học, trong đó việc dạy học được tổ chức theo một chủ đề phức hợp gắn với các tình huống thực tiễn cuộc sống và nghề nghiệp. Quá trình học tập được tổ chức trong một môi trường học tập tạo điều kiện cho học sinh kiến tạo tri thức theo cá nhân và trong mối tương tác xã hội của việc học tập.

Các chủ đề dạy học phức hợp là những chủ đề có nội dung liên quan đến nhiều môn học hoặc lĩnh vực tri thức khác nhau, gắn với thực tiễn. Trong nhà trường, các môn học được phân theo các môn khoa học chuyên môn, còn cuộc sống thì luôn diễn ra trong những mối quan hệ phức hợp. Vì vậy sử dụng các chủ đề dạy học phức hợp góp phần khắc phục tình trạng xa rời thực tiễn của các môn khoa học chuyên môn, rèn luyện cho học sinh năng lực giải quyết các vấn đề phức hợp, liên môn.

Phương pháp nghiên cứu trường hợp là một phương pháp dạy học điển hình của dạy học theo tình huống, trong đó học sinh tự lực giải quyết một tình huống điển hình, gắn với thực tiễn thông qua làm việc nhóm.

Vận dụng dạy học theo các tình huống gắn với thực tiễn là con đường quan trọng để gắn việc đào tạo trong nhà trường với thực tiễn đời sống, góp phần khắc phục tình trạng giáo dục hàn lâm, xa rời thực tiễn hiện nay của nhà trường phổ thông.

Tuy nhiên, nếu các tình huống được đưa vào dạy học là những tình huống mô phỏng lại, thì chưa phải tình huống thực. Nếu chỉ giải quyết các vấn đề trong phòng học lý thuyết thì học sinh cũng chưa có hoạt động thực tiễn thực sự, chưa có sự kết hợp giữa lý thuyết và thực hành.

5. Vận dụng dạy học định hướng hành động

Dạy học định hướng hành động là quan điểm dạy học nhằm làm cho hoạt động trí óc và hoạt động chân tay kết hợp chặt chẽ với nhau. Trong quá trình học tập, học sinh thực hiện các nhiệm vụ học tập và hoàn thành các sản phẩm hành động, có sự kết hợp linh hoạt giữa hoạt động trí tuệ và hoạt động tay chân. Đây là một quan điểm dạy học tích cực hoá và tiếp cận toàn thể. Vận dụng dạy học định hướng hành động có ý nghĩa quan trong cho việc thực hiện nguyên lý giáo dục kết hợp lý thuyết với thực tiễn, tư duy và hành động, nhà trường và xã hội.

Dạy học theo dự án là một hình thức điển hình của dạy học định hướng hành động, trong đó học sinh tự lực thực hiện trong nhóm một nhiệm vụ học tập phức hợp, gắn với các vấn đề thực tiễn, kết hợp lý thuyết và thực hành, có tạo ra các sản phẩm có thể công bố. Trong dạy học theo dự án có thể vận dụng nhiều lý thuyết và quan điểm dạy học hiện đại như lý thuyết kiến tạo, dạy học định hướng học sinh, dạy học hợp tác, dạy học tích hợp, dạy học khám phá, sáng tạo, dạy học theo tình huống và dạy học định hướng hành động.

6. Tăng cường sử dụng phương tiện dạy học và công nghệ thông tin hợp lý hỗ trợ dạy học

Phương tiện dạy học có vai trò quan trọng trong việc đổi mới phương pháp dạy học, nhằm tăng cường tính trực quan và thí nghiệm, thực hành trong dạy học. Việc sử dụng các phương tiện dạy học cần phù hợp với mối quan hệ giữa phương tiện dạy học và phương pháp dạy học. Hiện nay, việc trang bị các phương tiện dạy học mới cho các trường phổ thông từng bước được tăng cường. Tuy nhiên các phương tiện dạy học tự làm của giáo viên luôn có ý nghĩa quan trọng, cần được phát huy.

Đa phương tiện và công nghệ thông tin vừa là nội dung dạy học vừa là phương tiện dạy học trong dạy học hiện đại. Đa phương tiện và công nghệ thông tin có nhiều khả năng ứng dụng trong dạy học. Bên cạnh việc sử dụng đa phương tiện như một phương tiện trình diễn, cần tăng cường sử dụng các phần mềm dạy học cũng như các phương pháp dạy học sử dụng mạng điện tử (E-Learning). Phương tiện dạy học mới cũng hỗ trợ việc tìm ra và sử dụng các phương pháp dạy học mới. Webquest là một ví dụ về phương pháp dạy học mới với phương tiện mới là dạy học sử dụng mạng điện tử, trong đó học sinh khám phá tri thức trên mạng một cách có định hướng.

7. Sử dụng các kỹ thuật dạy học phát huy tính tích cực và sáng tạo

Kỹ thuật dạy học là những cách thức hành động của của giáo viên và học sinh trong các tình huống hành động nhỏ nhằm thực hiện và điều khiển quá trình dạy học. Các kỹ thuật dạy học là những đơn vị nhỏ nhất của phương pháp dạy học. Có những kỹ thuật dạy học chung, có những kỹ thuật đặc thù của từng phương pháp dạy học, ví dụ kỹ thuật đặt câu hỏi trong đàm thoại. Ngày nay người ta chú trọng phát triển và sử dụng các kỹ thuật dạy học phát huy tính tích cực, sáng tạo của người học như “động não”, “tia chớp”, “bể cá”, XYZ, Bản đồ tư duy…

8. Chú trọng các phương pháp dạy học đặc thù bộ môn

Phương pháp dạy học có mối quan hệ biện chứng với nội dung dạy học. Vì vậy bên cạnh những phương pháp chung có thể sử dụng cho nhiều bộ môn khác nhau thì việc sử dụng các phương pháp dạy học đặc thù có vai trò quan trọng trong dạy học bộ môn. Các phương pháp dạy học đặc thù bộ môn được xây dựng trên cơ sở lý luận dạy học bộ môn. Ví dụ:

thí nghiệm là một phương pháp dạy học đặc thù quan trọng của các môn khoa học tự nhiên; các phương pháp dạy học như trình diễn vật phẩm kỹ thuật, làm mẫu thao tác, phân tích sản phẩm kỹ thuật, thiết kế kỹ thuật, lắp ráp mô hình, các dự án là những phương pháp chủ lực trong dạy học kỹ thuật; phương pháp “Bàn tay nặn bột” đem lại hiệu quả cao trong việc dạy học các môn khoa học;…

9. Bồi dưỡng phương pháp học tập tích cực cho học sinh

Phương pháp học tập một cách tự lực đóng vai trò quan trọng trong việc tích cực hoá, phát huy tính sáng tạo của học sinh. Có những phương pháp nhận thức chung như phương pháp thu thập, xử lý, đánh giá thông tin, phương pháp tổ chức làm việc, phương pháp làm việc nhóm, có những phương pháp học tập chuyên biệt của từng bộ môn. Bằng nhiều hình thức khác nhau, cần luyện tập cho học sinh các phương pháp học tập chung và các phương pháp học tập trong bộ môn.

Tóm lại có rất nhiều phương hướng đổi mới phương pháp dạy học với những cách tiếp cận khác nhau, trên đây chỉ là một số phương hướng chung. Việc đổi mới phương pháp dạy học đòi hỏi những điều kiện thích hợp về phương tiện, cơ sở vật chất và tổ chức dạy học, điều kiện về tổ chức, quản lý.

Ngoài ra, phương pháp dạy học còn mang tính chủ quan. Mỗi giáo viên với kinh nghiệm riêng của mình cần xác định những phương hướng riêng để cải tiến phương pháp dạy học và kinh nghiệm của cá nhân.

Tại sao phải phối kết hợp các phương pháp dạy học trọng quá trình dạy học?

Kết hợp nhiều phương pháp dạy học: Để giáo viên có thể giúp học sinh nắm bắt kiến thức chất lượng, điều cần làm chính là phối hợp giữa các phương pháp hình thức dạy học sao cho nhuần nhuyễn để từ đó phát huy hết năng lực của học sinh. Ngoài ra có thể kết hợp học nhóm để phát huy năng lực của từng cá nhân.

Phương pháp dạy học tích hợp là gì?

Theo Từ điển giáo dục học “Tích hợp là hành động liên kết các đối tượng nghiên cứu, giảng dạy, học tập của cùng một lĩnh vực hoặc vài lĩnh vực khác nhau trong cùng một kế hoạch dạy học”. Cũng có thể hiểu đơn giản hơn, dạy học tích hợp là vừa dạy lý thuyết, vừa dạy thực hành.

Phương pháp và kĩ thuật dạy học tích cực là gì?

Phương pháp dạy học tích cực là các biện pháp, cách thức hành động của giáo viên và học sinh trong trong các tình huống hành động nhỏ nhằm thực hiện và điều khiển quá trình dạy học. Các kỹ thuật dạy học tích cực chưa phải là cách dạy học tích cực độc lập mà chỉ là là những đơn vị nhỏ nhất của các phương pháp dạy học.

8 ví dụ về phối hợp các phương pháp dạy học

1. Phối hợp giữa hai phương pháp là giảng dạy và trò chơi nhập vai:
2. Giảng viên giảng dạy về một chủ đề cụ thể, đồng thời kết hợp các trò chơi nhập vai để giúp học sinh hiểu rõ hơn về chủ đề đó.
3. Ví dụ: Khi giảng dạy về chủ đề "Lịch sử Việt Nam", giáo viên có thể sử dụng trò chơi nhập vai để tái hiện các sự kiện và nhân vật lịch sử, cho các học sinh tham gia trực tiếp vào các cuộc chiến, giải quyết các tình huống lịch sử.

2. Phối hợp giữa hai phương pháp là thảo luận và thực hành:
3. Học sinh cùng nhau thảo luận, sau đó cùng nhau thực hành để củng cố kiến thức đã học.
4. Ví dụ: Khi học về bất kỳ chủ đề khoa học tự nhiên nào, các học sinh có thể thảo luận về lý thuyết, sau đó cùng nhau tiến hành các thí nghiệm thực hành để kiểm chứng và hiểu rõ hơn về lý thuyết đã học được.

3. Phối hợp giữa hai phương pháp là vấn đáp và giải quyết vấn đề:
4. Giáo viên đặt câu hỏi vấn đáp để củng cố kiến ​​thức và khuyến khích học sinh suy nghĩ, sau đó cho phép các học sinh thời gian giải quyết các vấn đề liên quan đến lý thuyết vừa học.
5. Ví dụ: Sau khi dạy về một chủ đề toán học, giáo viên có thể đặt câu hỏi vấn đáp để tăng cường sự hiểu biết của học sinh về các khái niệm và công thức, và sau đó cho học sinh làm bài tập ở nhà để giải quyết vấn đề sử dụng những khái niệm và công thức đã học.

4. Phối hợp giữa hai phương pháp là khám phá và hợp tác:
5. Học sinh được cung cấp nhiều tài liệu và nguồn thông tin khác nhau để khám phá kiến ​​thức theo cách riêng của mình, sau đó hợp tác với nhau để tổng hợp và chia sẻ những gì họ đã học được.
6. Ví dụ: Khi học về một địa danh lịch sử, giáo viên có thể cung cấp cho học sinh nhiều bài báo, sách, phim và tài liệu khác nhau để học sinh tự tìm hiểu, sau đó chia học sinh thành nhóm để hợp tác với nhau tạo ra các bài thuyết trình, mô hình hoặc poster về địa danh lịch sử đó.

5. Phối hợp giữa hai phương pháp là thí nghiệm và trao đổi kinh nghiệm:
6. Học sinh cùng thực hiện các thí nghiệm, sau đó trao đổi kinh nghiệm và ý tưởng với nhau để hiểu rõ hơn về khái niệm và nguyên lý đang học.
7. Ví dụ: Trong bài học khoa học, học sinh có thể được chia thành các nhóm nhỏ để thực hiện các thí nghiệm, sau đó trao đổi những gì họ đã học với các nhóm khác.

6. Phối hợp giữa hai phương pháp là nghe và ghi chép:
7. Giáo viên hoặc người thuyết trình trình bày nội dung, học sinh vừa nghe vừa ghi chép để củng cố kiến thức được học.
8. Ví dụ: Khi nghe giảng trong một buổi thuyết trình hoặc xem một đoạn video, học sinh có thể vừa lắng nghe vừa ghi chép lại những thông tin quan trọng.

7. Phối hợp giữa đọc và phân tích:
8. Học sinh đọc văn bản hoặc tài liệu, sau đó phân tích nội dung của văn bản để understanding its meaning and identify key points.
9. Ví dụ: Sau khi học sinh đọc một bài văn trong giờ học Văn, giáo viên có thể yêu cầu các em phân tích các nhân vật, bối cảnh và chủ đề của bài văn để hiểu sâu sắc hơn những thông điệp và ý tưởng mà tác giả muốn truyền tải.

8. Phối hợp giữa hai phương pháp là thực hành và phản hồi:
9. Học sinh thực hành giải quyết một số câu hỏi và sau đó nhận được phản hồi từ giáo viên hoặc những người khác để có thể cải thiện quá trình học tập của mình.
10. Ví dụ: Trong giờ học ngoại ngữ, sau khi học sinh hoàn thành một bài tập viết, giáo viên hoặc trợ giảng sẽ cung cấp phản hồi về các lỗi sai mà học sinh mắc phải để các em có thể sửa chữa và tránh mắc lại những lỗi tương tự.

Phương pháp dạy học là gì?

Phương pháp giáo dục (hay còn gọi là phương pháp dạy học, phương pháp giảng dạy, giáo dục học, sư phạm) là cách thức sử dụng các nguồn lực trong giáo dục như giáo viên, trường lớp, dụng cụ học tập, các phương tiện vật chất để giáo dục người học.